Neoklasicizam je jedan od umetničkih pravaca, nastao od grčke reči neos, što znači – nov i latinske reči classis.
Ovaj pravac u književnosti dolazi sa Zapada, a oslanja se na klasičnu književnost i posebno akcentuje savršenstvo oblika. Takođe, oslanja se na umetnost Grčke i Rima, a pripada periodu između kraja XIX i početku XX veka. Jednim svojim delom se nadovezuje na stari klasicizam, koji je poznat po svom jakom intelektu i strogoj formi dela.
Svoj period je započeo kao reakcija na preteranost rokoko stila, koji mu je prethodio, a takođe predstavlja i suprotnost periodu romantizma. U zemljama socijalizma, neoklasicizam je takođe bio zastupljen, proširivši se i na Rusiju posle vladavine Staljina, a poznat je pod nazivom – staljinička gotika.
Književnost je opisivala prošlost i istorijske teme, bez ličnih utisaka i psihološke analize. Glavni predstavnik kasnog bio je Jean – Augustea – Dominique – Ingres. Književna dela Joachima Winckelmanna su prožeta neoklasicizmom, što se proširilo i na arhitekturu, kao I na likovnu umetnost. U svojim delima – “Razmišljanja o oponašanju grčkih dela u arhitekturi i slikarstvu” (1750) i “Istorija antičke umetnosti” (1764), Winckelmann je napravio jasnu razliku između antičke i starogrčke umetnosti.
Neoklasicizam u arhitekturi i umjetnosti
Najviše je bio izražen u arhitekturi, skulpturi i dekorativnim umetnostima. Od skulptora neoklasicizma izdvajaju se Antonio Canova i Bertel Thorvaldsen, koji su živeli i stvarali u Rimu.
Od vajara iz perioda neoklasicizma se izdvajaju Johan Tobias Sergel, John Flaxman, Johann Goltfried Schadow i njegov sin Rudolph, Franz Xaver Messerschimdt, Mathien Kessels, Horatie Greenough, Hiram Powers, Randolph Rogers i William Henry Rinehart.
U arhitekturi uopšteno, jedan od prvih najvećih spomenika je Panteon u Parizu, građen od 1755. – 1792. godine, autora Jacquesa Germaina Soufflota (1713 – 1780), kao i Branderbuška vrata u Berlinu, građena od 1788. – 1791. godine. Arhitektura se u neoklasicizmu ugledala na antičku arhitekturu, kao na primerima Trijumfalne kapije Karusel i Trajanovog stuba u Rimu.
U likovnoj umetnosti u Evropi je počeo 1760. godine, a slikari su se predstavljali kroz niski reljef, mozaik i oslikane vaze, kroz visoku renesansu Rafaelovih dela i slično.
Slike ne sadrže jasnoću i strogost oblika, što im daje posebnu jedinstvenost. Veliki uspeh u neoklasičnom slikarstvu imalo je delo – Zakletva Horacijeva (1785), slikara Jacques – Louis Davida. Jack Louis David je predstavljao zvaničnog slikara Francuske revolucije, kao i Napoleonovog carstva.
Rođen je u Parizu 1748. godine, a u najvećoj meri se posvetio slikanju istorijskih i herojskih tema. David je od 1792. godine bio član Narodne skupštine i predsednik kluba jakubinaca u period 1793. i 1794. godine. Umro je 1825. godine u Briselu, u koji se odselio nakon pada Napoleona. Slikar Jacques Louis David je na svojim slikama likove predstavljao čvrsto i nepomično kao kipove. Kada je upoznao Napoleona, postao je njegov sledbenik i naslikao nekoliko slika koje slave Napoleona.
Njegova najpoznatija dela su: Napoleon prelazi Alpe, Sabinjanke, Sokrat ispija otrov, Ubijeni Mara, Krunisanje Napoleonovo, Portret gospođe Rekamije itd. Slikarstvo se svodilo pre svega na crtež, dok je boja imala manji značaj i svodila se na akromatske tonove.
Od dela takvog stila se izdvaja – Smrt Generala Wolfea, slikara BenjaminaWesta iz Amerike.
U periodu je došlo i do razvoja klasične muzike, što je nastavljeno i do XX veka. Najpoznatija opera neoklasicizma je – Alceste (1769).